ناسیونالیسم ضد استعماری؛ از سوسیالیسم تا اسلام
تاریخ انتشار: ۱۱ فروردین ۱۴۰۳ | کد خبر: ۴۰۰۳۲۸۵۲
عصر ایران - ناسیونالیسم ضد استعماری، در واقع ناسیونالیسم رایج در جهان سوم است که به بیرون راندن دولت‌های استعمارگر از سرزمین‌های آسیایی و آفریقایی منتهی شد.
این نوع ناسیونالیسم، در واقع همان اصول ناسیونالیسم اروپایی را که در برابر کلیسای کاتولیک و امپراتوری‌های بزرگ اروپایی به کار گرفته شد تا دولت‌های مستقل و کوچک‌تر اروپایی شکل بگیرند، متوجه همین دولت‌ها کرد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
بدین‌ترتیب، دولت‌های استعمارگر اروپایی، که برخی از آنها زادۀ ناسیونالیسم بودند، با شکل‌گیری ناسیونالیسم ضد استعماری، مجبور شدند استقلال سیاسی سرزمین‌های غیراروپایی را به رسمیت بشناسند.
در واقع استعمارگرایی در تبدیل ناسیونالیسم به یک آیین سیاسی دارای اهمیت جهانی موفق شد، و در آفریقا و آسیا کمک کرد تا حسی از ملت‌مداریِ شکل‌گرفته از آرزوی "آزادی ملی" پدید آید.
در قرن بیستم ضدیت با استعمارگرایی موجب شد که جغرافیای سیاسی بخش اعظم جهان تغییر کند. جنبش‌های استقلال‌خواهی که بین دو جنگ جهانی پدید آمدند، پس از پایان جنگ جهانی دوم انگیزۀ مضاعفی پیدا کردند و امپراتوری‌های بسیار گستردۀ بریتانیا، فرانسه، هلند و پرتغال در برابر ناسیونالیسمِ در حال پیدایش خرد شدند.
در جریان جنگ جهانی دوم به هند قول استقلال داده شده بود و این کشور سرانجام در سال 1947 به استقلال دست یافت. چین پس از انقلاب کمونیستی 1949، پس از هشت سال جنگ با اشغالگری ژاپنی‌ها، وحدت واقعی و استقلالش را به دست آورد.
اندونزی پس از سه سال جنگ با هلند در سال 1949 اعلام استقلال کرد. شورشی نظامی فرانسه را مجبور کرد در سال 1954 از ویتنام عقب‌نشینی کند؛ گرچه استقلال و یکپارچگی نهایی آن، پس از جنگ 14 سالۀ دیگری با ایالات متحدۀ آمریکا، در سال 1975 بدست آمد.
مبارزات ناسیونالیستی در آسیای جنوب شرقی به این‌گونه جنبش‌ها در آفریقا الهام بخشید و جنبش‌های آزادی‌بخش تحت رهبری کسانی مانند نکرومه در غنا، دکتر آزیکیوه در نیجریه، جولیوس نایرره در تانگانیکا (تانزانیای بعدی)، و هستینگز باندا در نیاسالند (مالاوی بعدی) آغاز شدند.
گام‌های استعمارزدایی در آفریقا از اواخر دهۀ 1950 به بعد شتابان‌تر شد. نیجریه در سال 1960 از بریتانیا استقلال یافت، الجزایر پس از جنگی دراز با فرانسه در سال 1962 به استقلال رسید، کنیا در سال 1963 مستقل شد، و تانزانیا و مالاوی نیز یکسال بعد به استقلال رسیدند. آخرین مستعمرۀ بازمانده، آفریقای جنوب غربی، سرانجام در سال 1990 با نام نامیبیا مستقل شد.
نخستین شکل‌های اقدام ضد استعمارگرایی، بسیار متکی به ناسیونالیسم کلاسیک اروپا بود و از اندیشۀ حق تعیین سرنوشت ملی الهام می‌گرفت. اما ملت‌های آفریقایی و آسیاییِ در حال پیدایش، در موقعیت بسیار متفاوتی از دولت‌های اروپاییِ تازه ایجاد شده در سدۀ نوزدهم قرار داشتند.
از نظر ملت‌های آفریقایی و آسیایی، خواست استقلال سیاسی با آرزوی توسعۀ اجتماعی و پایان تابعیت آنها نسبت به دولت‌های سنعتی شدۀ اروپا و ایالات متحدۀ آمریکا پیوند جدایی‌ناپذیری داشت. بنابراین هدف "آزادی ملی" ساحتی اقتصادی و سیاسی نیز بود.
به این ترتیب می‌توان توضیح داد چرا جنبش‌های ضد استعماری نوعا به لیبرالیسم نظری نداشتند، بلکه به سوسیالیسم بویژه مارکسیسم‌لنینیسم به عنوان ابزار بیان روشن‌تر آرزوها و بلندپروازی ناسیونالیستی گرویدند.
به ظاهر، ناسیونالیسم و سوسیالیسم آیین‌های سیاسی ناسازگاری به نظر می‌رسیدند. سیوسیالیست‌ها به طور سنتی از اینترناسیونالیسم جانبداری کرده‌اند، زیرا بشریت را واحد یگانه‌ای می‌دانند و می‌گویند تقسیم نوع بشر به ملت‌های جداگانه فقط بدگمانی و دشمنی می‌پرورد. به ویژه مارکسیست‌ها اصرار داشته‌اند که "پیوندهای طبقاتی" قوی‌تر واقعی‌تر از "پیوندهای ملی" است؛ یا به گفتۀ خود مارکس در مانیفست کمونیست، "زحمتکشان کشور ندارند."
گیرایی سوسیالیسم برای کشورهای در حال توسعه بر این اساس بود که ارزش‌های اجتماعی و همکاری‌ای که سوسیالیسم عملی می‌کند، به طور ژرف در فرهنگ‌های جوامع سنتی پیشاصنعتی استقرار یافته‌اند.
در این معنا، ناسیونالیسم و سوسیالیسم تا آنجا پیوند دارند که هر دو بر همبستگی اجتماعی و اقدام جمعی تاکید می‌ورزند. با این معیار، ناسیونالیسم ممکن است از سوسیالیسم ضعیف‌تر باشد و اصل "اجتماعی" را دربارۀ ملت به کار ببرد؛ در حالی که سوسیالیسم این اصل را برای پوشش دادن به کل بشریت گسترش می‌دهد. به طور خاص‌تر، سوسیالیسم و بویژه مارکسیسم، تحلیلی از نابرابری و استثمار می‌دهد که با آن تجربۀ استعماری را می‌توان فهمید و با فرمانروایی استعماری می‌توان مبارزه کرد.
به همان صورتی که پرولتاریای سرکوب شده و استثمار شده به این رای رسید که می‌تواند از راه براندازی انقلابی سرمایه‌داری به آزادی دست یابد، ناسیونالیست‌های جهان سوم نیز "مبارزۀ مسلحانه" را به منزلۀ وسیلۀ دستیابی به رهایی سیاسی و اقتصادی شناختند، و از این رو دو هدف "استقلال سیاسی" و "انقلاب اجتماعی" را ترکیب کردند.
کشورهایی مانند چین، کرۀ شمالی، ویتنام و کامبوج، با جنبش‌های ضد استعماری، آشکارا از مارکسیسم‌لنینیسم جانبداری کردند و با دستیابی به قدرت، به گرفتن دارایی‌های خارجی و ملی کردن منابع اقتصادی اقدام نمودند، و اقتصاد برنامه‌ریزی شده به سبک شوروی را برپا کردند.
دولت‌های آفریقا و خاورمیانه شکل کمتر ایدئولوژیک سوسیالیسم ناسیونالیستی را بوجود آوردند که در الجزایر، لیبی، زامبیا، عراق، یمن جنوبی و چند جای دیگر عملی شد. سوسیالیسم مورد نظر این کشورها، به طور معمول با توسل به جنبش یا منافع ملی وحدت‌بخش، که نوعا رهبر کاریزماتیک قدرتمندی آن را اعلام می‌کرد، پیش رفت.
اما ناسیونالیست‌های کشورهای در حال توسعه، همیشه نخواسته‌اند ناسیونالیسم خود را به زبان سوسیالیسم یا مارکسیسمِ برگرفته از غرب بیان کنند. مارکسیسم‌لنینیسم، بویژه از دهۀ 1970 جای خود را به شکل‌های بنیادگرایی دینی، و بویژه بنیادگرایی اسلامی داد.
این جابجایی سبب شد که کشورهای در حال توسعه، گرایشی غیرغربی و در واقع ضدغربی پیدا کنند. دست کم در عالم نظر، اسلام می‌کوشد هویت سیاسی فراملی‌ای را تقویت کند که موجب اتحاد تمام کسانی می‌شود که "راه اسلام" را در قالب "ملت اسلام (امت)" پذیرفته‌اند.
انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، توان بنیادگرایی اسلامی را به مثابه مرامی که موجب بازخیری ملی و معنوی است، به اثبات رساند. با برقراری "جمهوری اسلامی" راه بازگشت به ارزش‌ها و اصول شریعت در پیش گرفته شد تا ایران به طور کلی از نفوذ "فسادآور" ماتریالیسم غربی و به طور خاص از نفوذ "شیطان بزرگ" دور بماند.
کانال عصر ایران در تلگراممنبع: عصر ایران
کلیدواژه: ناسیونالیسم استعمار
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.asriran.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «عصر ایران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۴۰۰۳۲۸۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
هروی: حاکمیت باید در انتخابات ۱۴۰۴ اندکی نرمش نشان دهد /برای حل مشکلات اقتصادی، درهای کشور برای تعامل با بیرون باز شود
جواد هروی، سخنگوی حزب اعتدال و توسعه در گفتگو با خبرگزاری خبرآنلاین درباره محور جلسه اخیر این حزب گفت: روز پنجشنبه اجلاسیه شورای مرکزی حزب اعتدال و توسعه و دفتر سیاسی با حضور روسای شعب استان‌های حزب اعتدال و توسعه، واعظی، جنتی و نوبخت برگزار شد. در این جلسه برنامه‌های حزب در سال جاری مطرح شد. یکی از محورها به این ترتیب بود که تاکید حزب بر این است که همه دستگاه‌های اجرایی کشور باید به سمت رفع اختلافات داخلی گام بروند، به عبارت دیگر به سمتی برویم که بتوانیم نسل جوان را بیشتر به خودمان جذب کنیم و بر وفاق ملی دامن بزنیم. استراتژی حزب اعتدال و توسعه در سال جدید استفاده از همه ساز و کارهای مدنی برای بهبود اوضاع کشور است و حزب اعتدال و توسعه هم سعی می‌کند در تحولات جاری داخل و خارج از کشور نقش‌آفرینی داشته باشد و ما همچنان تاکید می‌کنیم که با هر گونه ساختارشکنی مخصوصا در زمینه سیاسی مخالف هستیم و همچنان بر راهکارهای مدنی و غیر خیابانی و اعتراضات خیابانی تاکید داریم و زمانی که همه می‌دانیم، هیچ امیدی به خارج از کشور نیست باید به سمت وحدت آفرینی حرکت کنیم.
وی افزود: مقوله انتخابات ریاست جمهوری و شوراها برای ما اهمیت دارد، مخصوصاً اگر حاکمیت اندکی نرمش نشان دهد و با این نرمش در بحث انتخابات ریاست جمهوری شاهد توفیقات باشیم و اگر غیر از این باشد، مجدداً شاهد کاهش حضور مردم خواهیم بود و شاید این بار مردم نسبت به دفعات قبل مشارکت پایین‌تری داشته باشد. حزب اعتدال و توسعه تلاش دارد به صورت شفاف مردم را برای مشارکت در بهبود شرایط کشور دعوت کند و از هر گونه سخن رادیکال و تنش‌زا پرهیز می‌کند، در حقیقت حزب اعتدال و توسعه تلاش دارد که با عقلانیت به نقد وضع موجود در عرصه سیاست داخلی بپردازد.
هروی همچنین تصریح کرد: دومین محور که در جلسه روز پنجشنبه حزب اعتدال و توسعه برگزار شد، سیاست خارجی است. هنگامی که احساس می‌کنیم غرب و شرق همگی برای توسعه کشور مانع‌تراشی می‌کنند باید باهم به وحدت و تنش‌زدایی بپردازیم، در غیر این صورت نتیجه‌ای نخواهد داد. در سیاست خارجی اعتقاد بر این داریم که باید درهای کشور برای تعامل با بیرون باز شود، کما اینکه کشوری مانند عراق در همین روزهای اخیر با تولید بیش از ۴ میلیون بشکه نفت توانسته بسیاری از مشکلات اقتصادی خود را حل کند اما ما همچنان با بسته بودن و انزوای سیاسی در عرصه جهانی، دچار مشکلات اقتصادی هستیم.
برخورد خیابانی با حجاب بی‌تدبیری استسخنگوی حزب اعتدال و توسعه ادامه داد: سومین محور و شاید اصلی‌ترین بحثی که در اجلاسیه حزب اعتدال و توسعه مطرح شد، تحلیل وضع داخلی بود. ما همه جناح‌های سیاسی باید نشان بدهیم ایران عامل ثبات منطقه خاورمیانه است اما در این میان که در حال کشمکش اسرائیل و قدرت‌ها هستیم، جریحه‌دار کردن افکار عمومی خطا است، در حالی که کشورهای منطقه در حال توسعه و پیشرفت هستند، اینکه ما به مجادلات داخلی و تحریک جوانان مبادرت کنیم، کاملاً از روی بی‌تدبیری است. تشویش اذهان، ایجاد ناامیدی و رعب و وحشت بین نسل جوان، آن هم در خیابان‌ها و با حرکت‌هایی مانند برخورد با حجاب، منجر به ایجاد نا امیدی در کشور می‌شود که این نشانه بی‌تدبیری است.
هروی اظهار کرد: اما آنچه در مورد وضعیت داخلی وجود دارد این است که دولت سیزدهم به دست اندازی در بخش خصوصی رو آورده و به جای درآمدزایی به سمت کسب درآمدهای بیشتر از مردم می‌پردازد که این امر شایسته و بایسته مردمی که همه چیز خود را برای نظام دادند، نیست. به عبارت دیگر مشکل اول کشور حجاب نیست بلکه ایجا روح همدلی و امید و رفع مشکلات معیشتی مردم است.
وی با اشاره به برخورد دولت با فساد ابراز کرد: نکته دیگر ارجحیت منافع ایدئولوژیک بر منافع ملی است. متاسفانه احساس می‌شود اقلیتی از نظام حاکمیت به دنبال این هستند که مباحث ایدئولوژیکی یا نگرش‌های افراطی مذهبی را بر منافع ملی ترجیح بدهند ، که این امر موجب شده اشکالات اساسی در نحوه برخورد با مردم مانند برخوردهای شکل بگیرد، که این رفتارها کاملاً از سر بی‌تدبیری است. نکته بعدی مربوط به ناکارآمدی مدیران دولت سیزدهم است که متاسفانه در همه اضلاع دولت مشاهده می‌شود، چنانچه شایسته‌سالاری رنگ باخته و نظام مسئولیت‌سپاری دچار خدشه شده است.
هروی همچنین افزود: نکته پایانی که همه اعضای حزب و دبیرکل بر آن تاکید داشتند، مربوط به فساد و تبعیضی است که در جامعه وجود دارد. امروز برخورد دوگانه در سطح جامعه انجام می‌شود و این برخورد منجر به دلسردی و ناامیدی مردم شده است. درحقیقت به نظر می‌رسد که با عاملان فساد مدارا می‌شود ، مماشات با مفسدان در سطوح مختلف و در مباحث اقتصادی و عقیدتی منجر به این امر شده که مردم دچار یاس دینی و ناامیدی شوند که متاسفانه این مورد برای بهبود شرایط کشور مناسب نیست.
سخنگوی حزب اعتدال و توسعه همچنین خاطرنشان کرد: علاوه بر این در حالی که با جوانان برخوردهای خیابانی تحت عنوان حجاب و برخورد با منتقدین، افرادی که در روزنامه‌ها سخن می‌گویند و شرایط سیاسی و آرای دولت را نقد می‌کنند، برخلاف آن چیزی است که باید انجام شود. لذا از این برخورد دوگانه که با عاملان فساد مماشات می‌شود اما با جوانانی که نقادی می‌کنند برخورد می‌شود، را حزب اعتدال و توسعه محکوم می‌کند و خواهان تدبیر نظام حاکمیت در قبال این قضیه است.
هروی در رابطه با برنامه حزب اعتدال و توسعه برای مرحله دوم انتخابات مجلس دوازدهم، یادآور شد: در این مورد در کل کشور تلاشی آغاز کردیم و امیدوارم بتوانیم در بین نامزدهایی که به مرحله دوم رسیدند افرادی که عضو نیروها و یا هواداران حزب اعتدال و توسعه هستند، کمک می‌کنیم که بتوانیم حداکثر نیروهای اعتدالی را در این مرحله از انتخابات در مجلس داشته باشیم. همچنین در مورد فراکسیون تلاش‌هایی را در مجلس آغاز کردیم و امیدواریم فراکسیون با تمایلات اعتدالی شکل بگیرد.
۲۷۲۱۱
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن خبرآنلاین را نصب کنید. کد خبر 1899876
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان بهمثابه یک انتحار اجتماعی است»